Sleutelrol gemeentes voor groene en gezonde leefomgeving

De gemeenteraadsverkiezingen van 2026 zijn de perfecte kans om een gezond voedselsysteem te verankeren in gemeentelijk beleid. Hoe en waarom juist gemeentes kunnen zorgen voor chemievrije landbouw en gezonde voeding lees je hier. 

Steeds meer mensen willen goed en gezond eten dat van dichtbij komt, thuis en op straat. Ook klinkt de roep om schone lucht, water en een groene leefomgeving. Bij burgers, maar ook in Europese regelgeving en internationale (klimaat)akkoorden.

Maar dat wordt toch landelijk geregeld? 
Klopt. Dat betekent niet dat gemeentes niets meer in te vullen hebben. Sterker nog: hun rol is groter dan je zou denken.

De Omgevingswet van 2024 legt bijvoorbeeld veel verantwoordelijkheid van beleidsdomeinen die met onze leefomgeving te maken hebben bij de gemeentes. In deze wet staat hoe de gemeente om wil gaan met alles dat invloed heeft op onze fysieke leefomgeving. Dat gaat over wonen en recreatie, maar óók over voedsel en landbouw. 

Programma Buitengebied
Dit programma is de uitwerking van de omgevingsvisie. Waar de Omgevingsvisie uitgangspunten en denkrichtingen bevat, gaan Programma’s Buitengebied bepalen waar welke vorm van landbouw komt, en of er wordt gekozen voor extensieve of intensieve landbouw. Maar ook over de bouw van extra woningen, bijvoorbeeld op het platteland. Deze keuzes hebben direct effect op de grondprijzen.

Veel gemeentes stellen het Programma Buitengebied net na de verkiezingen vast. Het is dus van groot belang dat de Groenboerenstem meebeslist!

Over de afbeelding - Oproep aan gemeentes: maak samen voedselbeleid, stop gebruik van chemie in bewoonde omgeving, geef voorrang aan sociale en duurzame voedsel- en landbouwinitiatieven, richt grond- en pachtbeleid in ten dienste van groene boeren.

Gemeentelijk voedsel- en landbouwbeleid
De grote opgaven waar Nederland en gemeentes voor staan, vragen om integraal beleid. Vaak is beleid opgedeeld in domeinen: wonen, verkeer en vervoer, milieu en duurzaamheid, gezondheid enzovoorts. Al die onderwerpen komen samen in voedsel.

Met een voedselvisie kunnen gemeentes dat integrale beleid maken. In zo'n visie maakt de gemeente afspraken met bewoners over voedsel en landbouw in de gemeente, bijvoorbeeld met een ‘Voedselraad’. Die afspraken kunnen gaan over de korte keten, het aanbod van eten in de straten en in gemeentelijke gebouwen. Maar ook over het landelijk gebied om de gemeente heen en hoe daar wordt omgegaan met voedselproductie en het landschap.

Steeds meer gemeenten kiezen daarom voor een voedselvisie, maar nog lang niet alle. De komende gemeenteraadsverkiezingen zijn de uitgelezen kans gemeenten op te roepen tot een voedselvisie met bijpassend beleid.

Ruimtelijke ordening, vergunningen en grondbeleid
Gemeentes bepalen grotendeels hoe de ruimte wordt gebruikt: landbouwgrond, bedrijventerreinen, markten, stadsparken, schoolpleinen, enzovoort. Daardoor kunnen ze stadslandbouw, voedselbossen of korte ketens stimuleren via bestemmingsplannen. Maar ook het aanbod van eten in de wijk en op straat gezonder en duurzamer inrichten via het uitgeven van vergunningen voor gezonde initiatieven.

Daarnaast bezitten veel gemeenten zelf (landbouw)grond. Dat geeft ze directe invloed op wie die grond gebruikt, onder welke voorwaarden, en met welk doel. Bijvoorbeeld voor chemievrije landbouw of zelfoogsttuinen. Via het grondbeleid kiezen ze dus voor duurzame landbouw.

Regionale economie stimuleren en inkoopbeleid
Gemeentes kunnen het goede voorbeeld geven door zelf duurzaam en sociaal in te kopen. Bijvoorbeeld in kantines, bibliotheken, en andere (publieke) gebouwen in gemeentelijk beheer. Zo stimuleren ze direct de regionale economie.

(Nog) meer weten? Lees verder:

Deze actie wordt mogelijk gemaakt dankzij steun van Triodos Foundation